KHÁCH KHỨA :
"KHỨA" LÀ AI VẬY?
Khi nghe nói đến từ khách khứa, chắc nhiều người, nhất là các học sinh đang học tiếng Việt ở nhà trường đều nghĩ "khứa" là một yếu tố phụ, dùng thêm vào một từ có sẵn để tạo nên một từ ghép hai âm tiết. Tiếng Việt có khá nhiều tổ hợp dạng này: nhà cửa, cây cối, đất đai, chợ búa, tre pheo... Ta dễ dàng nhận ra các cụm từ trên có nghĩa chung, nghĩa khái quát, mà nghĩa cơ bản được hình thành từ nghĩa của thành tố đầu. Chẳng hạn, cây cối: các loại cây (nói khái quát); đất đai: đất cát, những gì thuộc về đất trồng, lãnh thổ nói chung; nhà cửa: nhà ở (nói khái quát); v.v.
Về từ khách khứa, khi nghe qua ta dễ cho đó một từ ghép được tạo lập bằng phương thức láy (ở đây là láy âm đầu). Từ điển tiếng Việt (Trung tâm Từ điển học, NXB Đà Nẵng 2017) định nghĩa: KHÁCH KHỨA [kng] là “khách đến thăm [nói khái quát]”. Ta thường nói: Nhà đông khách khứa; Ban lễ tân có trách nhiệm tiếp đón khách khứa; Khách khứa gì mà ngồi dai thế không biết... Nhưng qua tìm hiểu, thì từ khứa kia không hẳn chỉ là một yếu tố phụ (được thêm vào mở rộng nghĩa cho từ khách).
Theo tác giả Võ Xuân Trang (Ngôn ngữ & Đời sống, 1992), ở vùng Hiệp Hoà, Hà Bắc (ngày xưa và bây giờ vẫn còn một số nơi) có tục lệ rất đặc biệt. Ấy là, chủ nhân mỗi khi có khách đến chơi, để cho không khí vui vẻ, thân tình, và để chu đáo, họ thường mời thêm một vài người anh em họ hàng sang nhà mình tiếp khách cùng. Họ có thể tiếp kiến, trò chuyện, có thể ngồi vào mâm ăn cỗ với khách (và chủ). Những người này được gọi là khứa. Dĩ nhiên, các khứa này cũng có sự chọn lựa, như thường ngang bằng về tuổi tác, có cùng giới tính, sở thích, hiểu biết (để dễ làm quen).
Thói quen ở nơi này thông dụng tới mức, đã có khách tất phải có khứa. Khứa không chỉ “ngồi cho có chuyện” mà họ còn là những nhân vật có vai trò quan trọng làm cho cuộc gặp gỡ thêm sinh động, vui vẻ.
Hoá ra, khứa không hề “vô duyên” như ta tưởng. Đó là tập quán hay, mang tính cộng đồng và đượm vẻ đẹp văn hoá phong tục. Có khi, chính khứa lại là người giữ vai trò quan trọng trong một cuộc vui chứ không chỉ là “cầu thủ dự bị” chỉ có mặt cho đẹp đội hình. Họ vừa vào vai chủ, vừa đóng vai khách. Họ là cầu nối, là người dẫn chuyện đặc biệt. Ái chà, vậy hoá ra ngày xưa, các cụ nhà ta cũng đã có thói quen “xài sang” là dùng các MC (Master of Ceremony, người dẫn chương trình) ngay trong sinh hoạt gia đình.
Nguồn: Internet